Chcemy zaproponować Ci niezwykłą wycieczkę po miejscach niezwykłych i jeszcze do końca nieodkrytych...
MIŁKI | STAŚWINY | JEZ.WOJNOWO | RUDA | KLESZCZEWO | RYDZEWO | KANAŁ KULA | GÓRY PAPROTECKIE | JEZ.JAGODNE | JAGODNE WIELKIE | BORKI | GÓRY PAPROTECKIE (2) | BAGNA NIETLICKIE | MARCINOWA WOLA | PRZYKOP | WIERCIEJKI | GŁAŹNA STRUGA | LIPOWY DWÓR | LIPIŃSKIE | CZYPRKI | MIECHY | WYSZOWATE | KONOPKI WIELKIE | JEZ.UBLIK WIELKI | SZLAK GALINDÓW | KONOPKI MAŁE | BIELSKIE | DANOWO | JEZ.UBLIK MAŁY
- Wszystkie zdjęcia oraz opisy zamieszczone poniżej źródło: W. Darski
Zobacz na MAPIE
2. Parafia w Miłkach powstała w 1481 r. i wówczas stanął tu pierwszy kościół.
3. Kościół ten został spalony podczas tzw. najazdu tatarskiego w 1656 r. Ze starej świątyni pozostały jedynie kamienne fundamenty i prawdopodobnie ośmioboczne prezbiterium. Nowy kościół stanął na ruinie starego w 1669 r. Chorągiewka z tą datą widnieje na kościelnej wieży.
4.Trójkondygnacyjny ołtarz w kościele został ufundowany w 1688 r. przez starostę leckiego (giżyckiego) Wilhelma von Kanitza. Jest na nim herb fundatora.
5. Są tam też cytaty z Pisma Świętego podane w pięknej staropolszczyźnie.
6. Emporę chóralną ufundował w 1698 r. pisarz powiatu leckiego Rafał Waga – nie omieszkano tego uwiecznić, również w staropolszczyźnie, co świadczy, iż ówczesne Miłki zamieszkiwała w większości polskojęzyczna ludność mazurska.
7. XVII-wieczna ambona, tak jak i empora, pokryta jest malunkami w stylu manieryzmu królewieckiego. Znany polski krajoznawca – Mieczysław Orłowicz pisał w swoim przewodniku, iż są to bardzo brzydkie obrazy.
8.Pamiątką po I wojnie światowej jest witraż w oknie po prawej stronie od ołtarza – przedstawia żołnierzy niemieckich na tle potrzaskanej przez artylerię kościelnej wieży.
9. Inną pierwszowojenną pamiątką jest kamień ku czci poległych, ustawiony we wnęce muru kościelnego. Zatarty już napis brzmiał: "Naszym poległym i ich czynom".
11. U krańca ul. Lipowej pozostały relikty dworca kolejowego przy nieistniejącej już linii Giżycko – Orzysz.
12. Jeden z budynków przydworcowych z centralnym ryzalitem, ozdobionym w szczycie pazdurem.
13. Jedynym śladem przeszłości na miłkowskim cmentarzu jest kamień nagrobny żony królewskiego radcy wojennego – Marii Luizy Brandt z 1825 r. Królewski radca wojenny to była niezła szycha w państwie pruskim. Wielką zagadką jest dlaczego żona takiego dygnitarza spoczęła w małych, prowincjonalnych Miłkach.
14. Jeden z dwóch charakterystycznych budynków szkolnych w Miłkach, zbudowanych w 1937 r.
15. Drugi budynek szkolny z 1937 r.
16. W drugim budynku szkolnym znajduje się ujęcie wody w formie płaskorzeźby, które jest zapewne dziełem rzeźbiarza Paula Koralusa z Wydmin.
17. Obok szkoły osiedle domków robotniczych, tzw. kochówek z lat 30. ubiegłego stulecia. Niektóre fantazyjnie ozdobione...
18. Spichlerzowe pozostałości obszernego przedsiębiorstwa Oskara Czybulki przy ul. Giżyckiej w Miłkach.
19. Tu zapewne mieścił się sklep lub gospoda Oskara Czybulki.
20. Starą, przedwojenną zabudowę Miłek uzupełniają robotnicze "czworaki" z czerwonej cegły.
21. W "czworakach" przy ul. Giżyckiej zachowała się piękna snycerka drzwiowa.
22. Jeśli zmierzamy z Miłek drogą krajową nr 63 w kierunku Giżycka, to dojedziemy do wsi Staświny. Po prawej stronie szosy, na zadrzewionym wzgórzu, znajduje się stary, zapuszczony cmentarzyk, a na nim takie relikty, jak ów kamień nagrobny z wyrytym krzyżem i nieczytelną już inskrypcją, na której jednak można rozpoznać krój liternictwa, wskazujący na początek XIX w.
23. Po wschodniej stronie cmentarnego wzgórza znajduje się dobrze zachowany, niewielki schron bierny dla pododdziału alarmowego. Natomiast poniżej wzgórza – potrzaskane betonowe bloki stanowią pozostałość wysadzonego schronu piechoty tzw. Giżyckiej Pozycji Polowej (Feldstellung Lötzen) z lat I wojny światowej.
24. W centrum Staświn znajduje się oryginalny budynek szkolny z okresu międzywojennego, wzorowany na starym budownictwie mazurskim.
25. W centrum wsi droga nr 63 przebiega po moście, przerzuconym nad rzeką Staświnką
26. Za mostem na Staśwince skręcamy na wiejską drogę w lewo.
27. Droga biegnie początkowo wzdłuż koryta Staświnki. Po prawej stronie znajduje się masywny budynek dworski z lat 20. XX stulecia z oryginalną formą elewacji szczytowych. Przed 1945 r. mieściła się tutaj szkoła rolnicza.
28. U krańca wiejskich zabudowań skręcamy w polną drogę w lewo, aby dojść do staropruskiego grodziska na Świętej Górze. Już od podejścia rzuca się w oczy wał obronny.
29. Trójkątny majdan grodziska, zlokalizowany jest na wzgórzu, wypiętrzonym na wysokość 144 m n.p.m. ponad wąską rynną jeziora Wojnowo. Jest to nie tylko miejsce historyczne, ale również znakomity punkt widokowy.
30. Stromo opadający od strony jeziora stok skutecznie bronił dostępu do grodziska.
31 .W skarpie znajduje się dwukomorowy schron bierny pogotowia piechoty z czasów I wojny światowej.
32. Od wschodu i południa dostępu do grodziska broniła uchodząca do Wojnowa rzeczka – Staświnka
33. Pierwsze profesjonalne wykopaliska na Świętej Górze prowadził w drugiej połowie XIX w. niemiecki archeolog z Królewca H. Lorek. Zapisał on w swoim notesie następującą informację: "Ludność okoliczna mówi: na górze jest w nocy strasznie, a zwłaszcza w Noc Świętego Jana pokazują się dziewice, które na szczycie tańczą. Można przypuszczać, że tutaj w minionych latach obchodzono pogańskie święta, być może przesilenia słońca. Uroczystości były zapewne obchodzone nie bez ognia, połączone z dużą ucztą."
34. Od lat regularne prace archeologiczne na Świętej Górze i we wsi Staświny prowadzi małżeństwo archeologów z Białegostoku – Małgorzata i Maciej Karczewscy. Z ich badań wynika, iż Staświny były praktycznie nieprzerwanie zasiedlone od 2,5 tysiąca lat. W połączeniu z zachowaniem staropruskiej nazwy wsi (aswin – to staropruski rdzeń językowy, oznaczający – kobyle mleko) może to stanowić, iż Staświny są najstarszą wsią na Mazurach.
35. Z wykopalisk w Staświnach. Najstarsi mieszkańcy wsi lubili... łyżwiarstwo. Łyżwa, wygładzona z końskiej kości.
36. Ostatnio, za sprawą dużej imprezy rekonstrukcyjnej, która odbywa się w lipcu, na Świętą Górę nad Wojnowem powrócili Krzyżacy.
37. Jezioro Wojnowo, to jedno z najpiękniejszych mazurskich jezior rynnowych. Rozlewa swoje wody w wysokiej, morenowej rynnie na długości blisko 5 kilometrów, przy maksymalnej szerokości ok. 600 m.
38. Wojnowo ma połączenie z jeziorem Niegocin, ale jego akwen stanowi tzw. strefę ciszy. Na Świętą Górę w Staświnach można przypłynąć kajakiem lub żaglówką.
39. Zabudowa wsi Staświny rozciąga się wzdłuż biegu rzeki Staświnki. Jeśli od mostu drogowego pójdziemy na północny wschód, spotkamy m.in. taką starą kamieniczkę wiejską z bocznym gankiem i drewnianą lukarną
40. U wschodnich krańców wsi wody Staświnki są spiętrzone tamą.
41. Powyżej tamy na rzece powstał malowniczy zalew.
42. Dalej wzdłuż Staświnki biegnie dawny nasyp kolejowy nieistniejącej już linii Giżycko - Orzysz. Obecnie trwają przymiarki do zrealizowania na nim szlaku rowerowego.
43. Na przełomie 1914 i 1915 r. w rejonie Staświn i Góry Staświńskiej, zwanej przez Mazurów – Pietruską, toczyły się ciężkie boje pozycyjne. Na zapuszczonym cmentarzu wojennym u stóp góry spoczywa 314 żołnierzy rosyjskich.
44. Ze Staświn jedziemy drogą krajową nr 63 do Rudy (kierunek Giżycko). Tuż przed wsią w prawo od szosy odbiega gruntowa droga, wiodąca niegdyś do dworca kolejowego w Rudzie. Po zabudowaniach dworcowych nie został już żaden ślad, ale przy drodze znajduje się pierwszowojenna mogiła żołnierzy rosyjskich. Od strony drogi widoczny jest kamień z inskrypcją niemiecką.
45. Po drugiej stronie zarośniętej mogiły znajduje się również inskrypcja w języku rosyjskim.
46. Jeśli przejdziemy się kawałek wzdłuż dawnego nasypu kolejowego (była to linia Giżycko - Orzysz), trafimy na pozostałości wysadzonego mostu kolejowego nad rzeką Staświnką.
47. Wracamy do Rudy. Przy ostrym łuku szosy znajduje się dawny folwark Eisenwerk, do 1945 r. należący do rodziny Reiner.
48. Na jednym z folwarcznych budynków widnieje data budowy i odbudowy po I wojnie światowej.
49. Obszerne zabudowania folwarczne sięgają szosy. Niestety nie zachował się budynek dworski oraz gospoda, która tutaj funkcjonowała do 1945 r.
50. Brzeg jeziora Niegocin w okolicach Rudy.
51. Plaża w Rudzie położona jest nad Zatoką Rudzką jeziora Wojnowo.
52. Z drogi krajowej nr 63 zjeżdżamy w Rudzie w lewo w kierunku Rydzewa. Widok na Zatokę Rudzką jeziora Wojnowo.
53. Wkrótce szosa dociera do malowniczego jeziora Niałk Mały. Jeziora Niałk Wielki i Mały łączą jezioro Niegocin z rynnowym jeziorem Wojnowo.
54. Most drogowy na przesmyku między Niegocinem (Niałk Wielki i Mały), a Wojnowem. Są to „wodne wrota” na jeden z najpiękniejszych, mazurskich szlaków wodnych – szlak jezior rynnowych Wojnowo i Buwełno.
55. Za mostem skręcamy w lewo. Na leśnym wzgórzu po prawej stronie drogi przycupnął stary, mazurski cmentarzyk.
56. Na cmentarzu spoczywają mieszkańcy wsi Kleszczewo. Wojenny grób podoficera Krawczyka, który poległ w 1943 r.
57. Wieś Kleszczewo rozciąga się wzdłuż brzegów malowniczego jeziora Wojnowo.
58. Plaża w Kleszczewie zachęca do kąpieli w czyściutkich wodach Wojnowa.
59. Wieś Rydzewo rozciąga się wzdłuż brzegu jeziora Niegocin i jego południowej zatoki – Jeziora Bocznego, leżących na szlaku żeglownym Wielkich Jezior Mazurskich. Na półwyspie, oddzielającym te dwa jeziora, stoi zabytkowy kościół.
60. Jednonawową bryłę rydzewskiego kościoła z boczną kruchtą, łączącą architektoniczne cechy gotyku i baroku, zbudowano w 1591 r.
61. Wieżę kościelną dobudowano w roku 1773.
62. W trójkondygnacyjnym ołtarzu z 1616 r. umieszczono prawie o sto lat wcześniejszą (1520 r.) gotycką rzeźbę, przedstawiającą św. Annę Samotrzeć.
63. Masywne drzwi do zakrystii, ozdobione łacińskimi cytatami z Księgi Izajasza i Listu św. Pawła do Galatów, pochodzą z 1591 r.
64. Z nieco późniejszego okresu pochodzą drzwi oddzielające nawę od kruchty, które ozdabiają łacińskie cytaty z Ewangelii św. Jana, Ewangelii św. Mateusza i Księgi Izajasza.
65. Od północnej strony kościoła, nad samym jeziorem, stoi biała kapliczka z wejściem wspartym na dwóch filarach. Została wybudowana w 1920 r., jako pomnik poległych w I wojnie światowej.
66. Na przełomie XVII i XVIII wieku pastorem rydzewskiej parafii był Joannes Sartorius, który stracił siedmioro dzieci podczas epidemii dżumy 1709-1710. Zrozpaczony ojciec namalował na desce obraz, przedstawiający całą rodzinę podczas modłów. Opatrzył go dwujęzycznym, niemiecko-polskim czterowierszem „Deo Gloria” i zawiesił w kościele. Obecnie obraz znajduje się w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
67. W Rydzewie zachowała się stara zabudowa mazurska. Dawny hotel Alberta Staschika z posadowionym nad tarasem, charakterystycznie wklęsłym frontonem, nad którym znajduje się zabudowany drewnem balkon.
68. Obok znajduje się XIX-wieczny spichlerz, adaptowany na restaurację.
69. W samym centrum wsi stoi znakomicie zachowany, obszerny XIX-wieczny budynek ryglowy dawnej „Gospody Pod Łabędziem” Paula Packheisera, gdzie mieści się obecnie wiejska świetlica.
70. Elementami starej zabudowy wiejskiej są też szczytowe dźwigi…
71… i oryginalna snycerka drzwiowa.
72. Tuż obok kościoła, nad samą wodą, w XIX-wiecznej stodole mazurskiej mieści się „Gospoda Pod Czarnym Łabędziem”.
73. W stylowym wnętrzu „Gospody Pod Czarnym Łabędziem” można spróbować tradycyjnych dań mazurskich. Obiekt należy do sieci „Dziedzictwa Kulinarnego Warmii, Mazur i Powiśla”.
74. Rydzewo to również całoroczne centrum sportów wodnych. Latem odbywają się tutaj m.in. Eliminacje Mistrzostw Polski Skuterów Wodnych, zaś zimą – Bojerowe Mistrzostwa Świata w klasie Monotyp XV.
75. Na terenie mariny obok Gospody „Pod Czarnym Łabędziem” odbywa się corocznie w długi, majowy weekend „Rydzewska Majówka” – największy w okolicy jarmark i festyn ludowy.
76. Podczas „Rydzewskiej Majówki” odbywają się występy oraz konkurs zespołów śpiewaczych i kapel ludowych.
77. Realizowane są też konkursy i pokazy kulinarne z udziałem popularnych, medialnych kucharzy. Na zdjęciu Robert Sowa karmi swoją potrawą uczestników „Rydzewskiej Majówki”.
78. Na wielu stoiskach „Rydzewskiej Majówki” można się natknąć na mazurskie wiktuały – np. na wędzoną złociście sielawkę.
79. Latem Rydzewo przekształca się w wielki port jachtowy.
80. Kwatery noclegowe można znaleźć prawie w każdym rydzewskim domostwie.
81. Na Jeziorze Bocznym trwa letnia parada żaglówek i jachtów motorowych.
82. U południowych krańców Jeziora Bocznego usytuowany jest Kanał Kula z przerzuconym przezeń mostem drogowym, łączący to jezior z Jeziorem Jagodnym. Żeglarze to miejsce zwą „Mazurskim Równikiem”, gdyż znajduje się tu umowny wododział pomiędzy zlewiskami Wisły i Pregoły.
83. Przy niewielkim pomoście obok Kanału Kula cumują łódki z różnych stron Polski.
84. Widok na Jezioro Boczne z tzw. główki północnej Kanału Kula.
85. Za Rydzewem dojedziemy do skrzyżowania, na którym warto skręcić w lewo, w kierunku wsi Paprotki. Po chwili droga przekształca się w urokliwą aleję.
86. Po obu stronach drogi rozciąga się falisty krajobraz wznoszących się tutaj tzw. Gór Paproteckich.
87. Znajdujące się tutaj, kolonijne zabudowania Rydzewa, to… prawdziwa bajka.
88. Gospodarstwo, wraz z najbliższą okolicą, stanowi baśniowy „Park Kamienny”, wypełniony przeróżnymi kamiennymi i metaloplastycznymi formami.
89. Twórcą i gospodarzem tego surrealistycznego miejsca jest Henryk Sawko – rzeźbiarz i poeta
90. Warto odwiedzić malowniczy dom pana Henryka, posłuchać jego wierszy i opowieści oraz wybrać się z nim na spacer w Góry Paproteckie.
91. Widok z Gór Paproteckich w kierunku Giżycka.
92. Od „Kamiennego Parku” powracamy do skrzyżowania dróg i podążamy w lewo. Niebawem znajdziemy się nad brzegiem Jeziora Jagodnego w miejscowości Jagodne Wielkie.
93. Jezioro Jagodne, leżące na głównym szlaku żeglownym Wielkich Jezior Mazurskich, to największe jezioro (943 ha), które w całości mieści się w granicach administracyjnych gminy Miłki. Na jeziorze znajdują się trzy malownicze wyspy.
94. Latem tafla Jeziora Jagodnego bieleje od żagli – to urok głównego szlaku wodnego WJM.
95. Dawna rybacka wieś Jagodne Wielkie przekształca się dynamicznie w urokliwą osadę letniskową.
96. Oprócz zwykłych letników znajdują tu dla siebie przytulne miejsce również twórcy. W dawnej szkole podstawowej znajduje się dom pracy twórczej „Stara Szkoła. Architekci”, gdzie odbywają się plenery malarskie i fotograficzne, organizowane przez warszawskie koło SARP.
97. U południowego krańca wsi, przy samej drodze znajduje się wspaniały okaz kamiennego budynku gospodarczego.
98. Asfaltowa droga doprowadzi nas dalej przed dwór w Jagodnem Małym. Jagodne Małe było folwarkiem rycerskim rodu von Krösten. W roku 1663 Kröstenowie wydzierżawili folwark miecznikowi mozyrskiemu, arianinowi i jednemu z najwybitniejszych polskich poetów barokowych – Zbigniewowi Morsztynowi. Od XIX w. majątek znajdował się w rękach familii Iwan i wówczas zbudowano tutaj parterowy dwór z dodatkową kondygnacją szczytową i umieszczonym centralnie, portykowym gankiem. Obecnie pieczołowicie odrestaurowany dwór znajduje się w rękach prywatnych – na zdjęciu elewacja ogrodowa.
99. Niegdyś Jagodne Małe było największym folwarkiem w powiecie giżyckim, obejmującym 1054 ha gruntów, posiadającym również młyn, mleczarnię, gorzelnię i cegielnię. Zachowane doskonale zabudowania gospodarcze wykorzystywane są obecnie dla celów turystyczno-rekreacyjnych
100. Na wysokim, zalesionym wzgórzu nad Jeziorem Jagodnym znajduje się mauzoleum rodowe właścicieli Jagodnego Małego. Legenda głosi, iż ostatni dziedzic Jagodnego – Rudolf Iwan, został tu pochowany na modłę staropruską – wraz z ukochanym rumakiem.
101. Kierując się z folwarcznego dziedzińca w Jagodnym Małym drogą gruntową w stronę Paprotek mijamy po lewej stronie tzw. Zielone Bagno (niem. Szelonne Bruch, Kröster Bruch) – obszerny teren bagienno-torfowiskowy, porośnięty olsami, który w prawiekach zasiedlali prehistoryczni łowcy, a obecnie stanowiący istne królestwo łosi.
102. W kierunku południowym od drogi zlokalizowane jest niewielkie, zarastające jezioro Jędzelek, którego brzegi porastają gęste trzcinowiska. Jest to pozostałość po połączeniu nieistniejącego już jeziora Wąż z zatoką Górkło Jeziora Jagodnego.
103. Przy rozstaju dróg w niewielkim przysiółku Borki kamienne słupki okalają cmentarzyk z I wojny światowej.
104. Na cmentarzyku wojennym w Borkach spoczywa 35 żołnierzy niemieckich, poległych tutaj podczas odpierania rosyjskich ataków w listopadzie i grudniu 1914 r.
105. Za osadą Borki szutrowa droga biegnie pomiędzy granicą Zielonego Bagna i Bagien Nietlickich, aby po pewnym czasie wkroczyć w obszar Gór Paproteckich – pasma wzgórz, osiągających maksymalną wysokość 165 m n.p.m.
106. Góry Paproteckie to efekt „rzeźbiarskiej” pracy lądolodu skandynawskiego – wypiętrzone przed kilkunastu tysiącami lat przez morenę czołową charakterystyczne grzbiety.
107. Morenowe wzgórza Gór Paproteckich to bardzo malowniczy krajobraz, który wspaniale prezentuje się zarówno latem…
108. … jak i zimą.
109. Przed wsią Paprotki od drogi odbiega w prawo wspaniała, cienista aleja…
110. … która wiedzie na cmentarz z I wojny światowej, rozłożony tarasowo na południowym stoku wzgórza, górującego nad rozciągającymi się w dole Bagnami Nietlickimi. Spoczywa tutaj 25 żołnierzy niemieckich i 183 rosyjskich, poległych w walkach o owo wzgórze na przełomie 1914 i 1915 r.
PAPROTKI
111. Do wsi Paprotki wjeżdża się od południa wąwozem między dwoma wzgórzami.
112. Kamienno-ceglane zabudowania gospodarcze z wjazdem bramnym w Paprotkach.
113. Wieś Paprotki okala malownicze Jezioro Paproteckie.
114. Imponujące zabudowania gospodarcze z początków XX w. w centrum wsi Paprotki
115. Boczna droga wiedzie na cmentarz z I wojny światowej w Paprotkach.
116. Na wojennym cmentarzu w Paprotkach znajdują się imienne i bezimienne mogiły 181 żołnierzy niemieckich, poległych jesienią i zimą 1914 r. w obronie linii Gór Paproteckich.
117. Nieco dalej znajduje się zapomniany i zarośnięty „cywilny” cmentarzyk wiejski.
118. W dawnym budynku szkolnym z okresu międzywojennego po drugiej stronie Jeziora Paproteckiego mieści się obecnie hotel „Gościniec Rycerski”.
119. Zabytkowy budynek mieszkalny w Paprotkach.
120. Kamienny budynek gospodarczy w Paprotkach.
121. Paprotki to zwyczajowy odcinek specjalny samochodowego Rajdu Polski.
122 Na południe od Paprotek rozciągają się Bagna Nietlickie – największe na Mazurach torfowisko niskie, liczące blisko 40 km2 powierzchni.
123. Bagna Nietlickie to pozostałość po rozległym ale płytkim jeziorze Wąż, które zarastało w naturalny sposób, a jego ostateczną eutrofizację przyspieszyły prace melioracyjne, przeprowadzone w latach 1865 – 1869.
124. Bagna Nietlickie to rezerwat przyrody wpisany na listę europejskiej sieci „Natura 2000”. Na zdjęciu żaby moczarowe – podczas godów samczyki przybierają intensywnie niebieską barwę.
125. Na Bagnach Nietlickich żyją w dużej ilości łosie oraz wiele gatunków ptaków, jednak prawdziwym królem jest tutaj żuraw.
126. Żurawie gniazdują na Bagnach Nietlickich oraz urządzają tutaj swoje zlotowiska podczas wiosenno-jesiennych przelotów.
127. Podczas zlotowisk obserwowana na Bagnach Nietlickich stada żurawi liczące nawet kilkanaście tysięcy sztuk.
128. Zlotowiskowe stada żurawi potrafią czynić duże szkody w uprawach rolnych w okolicy Bagien Nietlickich.
129. Charakterystyczne „strachy na żurawie” na polach wokół Bagien Nietlickich.
130. Bagna Nietlickie łączy z jeziorem Buwełno rzeczka Wężówka.
131. Od mostu na Wężówce w kierunku wsi Marcinowa Wola prowadzi piękna aleja.
132. W Marcinowej Woli i okolicach jesienią i zimą 1914 r. toczyły się krwawe boje. W centrum wsi znajduje się cmentarz wojenny, na którym spoczywa 169 żołnierzy niemieckich…
133. … i 301 rosyjskich.
134. Cmentarz wojenny w Marcinowej Woli otoczony jest opieką przez polskich żołnierzy z XV Giżyckiej Brygady Zmechanizowanej oraz niemieckich z Batalionu Sanitarnego Bundeswehry z Kassel.
135. Zabytkowy budynek dawnej szkoły w Marcinowej Woli z pazdurami w częściach szczytowych – obecnie świetlica wiejska.
136. Budynek mieszkalny z okresu międzywojennego z charakterystycznymi sterczynami.
137. Interesujący budynek gospodarczy z przybudówką mieszkalną.
138. Bardzo aktywne mieszkanki Marcinowej Woli tworzą folklorystyczny zespół „Marcinianki”.
139. Marcinowa Wola rozciąga się wzdłuż brzegu niezwykle malowniczego, rynnowego jeziora Buwełno.
140. Wyglądające niczym rzeka (długość blisko 9 km przy największej szerokości 800 m) jezioro Buwełno towarzyszy nam podczas dalszej drogi na północ od Marcinowej Woli.
141. Cienista aleja prowadzi do dawnego majątku rodziny Grossmann w Przykopie.
142. Dwór Grossmannów w Przykopie z lat 20. XX w.
143. W Przykopie zachowały się imponujące budynki gospodarcze, w tym budyneczek dawnej kuźni, w którym mieści się kultowa Karczma „Stara Kuźnia”.
144. Jadąc z Przykopu w kierunku Miłek przecinamy linię fortyfikacyjną Giżyckiej Pozycji Polowej (Feldstellung Lötzen) z 1915 r. Przy drodze spotkamy pozostałości wysadzonych bunkrów.
145. Ze wzgórza przy rozstaju dróg na Miłki, Paprotki i Rydzewo rozciąga się wspaniała panorama jeziora Buwełno.
146. Stare zabudowania wsi Wierciejki.
147. Na starym cmentarzu w Wierciejkach znajduje się wydzielona kwatera wojenna, gdzie pochowani są żołnierze niemieccy polegli w tych okolicach w listopadzie i grudniu 1914 r.
148. Opodal Wierciejek, na pobliskim wzgórzu (166 m n.p.m.) wypiętrza się maszt Radiowo-Telewizyjnego Centrum Nadawczego o wysokości 327 m.
149. Poniżej wzgórza z masztem radiowo-telewizyjnym szosa przecina rzeczkę Głaźną Strugę, łączącą jeziora Buwełno i Wojnowo.
150. Ujście Głaźnej Strugi do jeziora Wojnowo.
151. Na południe, w kierunku jeziora Buwełno, prowadzi wzdłuż Głaźnej Strugi porośnięta starodrzewem dróżka.
152. W zaroślach przy owej drożynie znajdują się pozostałości grobu niemieckiego sapera, który zginął tu podczas ofensywy niemieckiej zimą 1915 r.
153. Dalej dróżka dociera do zarośniętego, kamiennego mostku na rzece, zlokalizowanego w miejscu, gdzie niegdyś funkcjonował młyn wodny.
154. Ciekawa zabudowa wiejska przy szosie Marcinowa Wola – Miłki.
155. Jeśli w miejscowości Staświny skręcimy z drogi krajowej nr 63 na drogę wojewódzką nr 656, wiodącą do Ełku, tuż za wsią przetniemy nasyp dawnej linii kolejowej Giżycko – Orzysz. Planowane jest utworzenie ścieżki rowerowej, biegnącej owym nasypem.
156 .Droga wojewódzka nr 656 za Staświnami w pełnej, majowo-rzepakowej krasie.
157. Dawny majątek ziemski Lipowy Dwór.
158. Znak nowych czasów na Mazurach – krzyż przydrożny w Lipowym Dworze.
159. Z Lipowego Dworu można polną drogą dojechać do wsi Lipińskie. Głaz narzutowy przy dawnym, wiejskim cmentarzu.
160. Przez okolice Lipińskich przebiega wschodnia flanka fortyfikacji Giżyckiego Rejonu Umocnionego (Befestigter Raum Lötzen) z lat II wojny światowej – większość bunkrów została wysadzona w powietrze przez polskich saperów w latach 1945 – 55.
161. Jeden z lepiej zachowanych schronów GRU koło Lipińskich.
162. Ocalała nawet metalowa blokada strzelnicy.
163. Skanalizowany odcinek rzeki Staświnki w okolicach Lipińskich stanowi granicę administracyjną gminy Miłki.
164. Lipińskie niegdyś leżały na brzegu dużego, płytkiego jeziora Staswin. Na skutek eutrofizacji i osuszania jezioro zamieniło się w tzw. Łąki Staświńskie, które na powierzchni 647,50 ha stanowią rezerwat przyrody.
165. W połowie września na Łąkach Staświńskich odbywa się największe rykowisko jeleni na Mazurach, gromadzące nieraz do 80 byków.
166. Stare zabudowania wiejskie w Lipińskich.
167. Zabytkowe zabudowania gospodarcze w Lipińskich.
168. Na polach wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 656, pomiędzy Lipińskimi, a Miechami, wyraźnie zaznaczają się stanowiska schronów bojowych GRU.
169. Niewiele już pozostało z dawnych, groźnych bunkrów.
170. Na tym zdjęciu widzimy pozostałości jednoosobowego stanowiska bojowego, tzw. Koch-Topfe (Garnek Kocha) z wyrytą datą produkcji.
171. W okolicach Czyprek przy szosie znajduje się kolejny cmentarz z I wojny światowej – na zdjęciu jeden ze słupów bramy.
172. Ciekawostką cmentarza wojennego w Czyprkach są zachowane na żołnierskich mogiłach drewniane krzyże.
173. Międzywojenne zabudowania dużego gospodarstwa rolnego w Czyprkach.
174. A tutaj chałupa tzw. biedniaka z Czyprek.
175. Na jednej z posesji ostały się fragmenty pomnika ku czci poległych w I wojnie światowej, który niegdyś stał w centrum Czyprek.
176. Od drogi wojewódzkiej nr 656 odbiega w okolicach Czyprek droga do wsi Miechy. W Miechach zachowały się wspaniałe egzemplarze dawnej architektury gospodarczej.
177. XIX-wieczna ryglowa chałupa z unikalnym podcieniem narożnym w Miechach.
178. Na wzgórzu przy drodze w Miechach znajdują się ruiny schronu obserwatora artylerii z zachowaną kopułą pancerną 44P8. Kopuła waży 8,5 tony, a grubość jej pancerza dochodzi do 20 cm
179. A oto widok, jaki rozpościerał się przed obserwatorem artylerii ze schronu w Miechach.
180. Jeśli z Miłek pojedziemy drogą krajową nr 63 na południe, napotkamy takie oto widoki – jezioro Bycek w promieniach zachodzącego słońca.
181. A oto widok z drugiej strony jeziora Bycek, na drogę z Miłek.
182. Na jednym ze wzgórz nad jeziorem Bycek znajduje się stary cmentarz z kwaterą poległych tu w latach 1914 – 1915 żołnierzy rosyjskich.
183. We wsi Wyszowate szosa zbliża się do wydłużonej zatoki jeziora rynnowego Ublik Wielki.
184. Drewniana weranda w jednym z budynków wiejskich w Wyszowatych.
185. Budynek szkoły z okresu międzywojennego w Wyszowatych.
186. Mansardowy dom wiejski z centralnym ryzalitem balkonowym i wystawką dachową w Wyszowatych.
187. Pomnik z listą poległych w I wojnie światowej mieszkańców wsi na cmentarzu w Konopkach Wielkich.
188. Relikt drewnianej zabudowy wiejskiej w Konopkach Wielkich.
189. Wysadzony most kamienny na trasie dawnej linii kolejowej Giżycko – Orzysz w Konopkach Wielkich.
190. Jezioro Ublik Wielki w okolicach Konopek Wielkich.
191. Jezioro Ublik zostało przecięte groblą podczas budowy linii kolejowej Giżycko – Orzysz. Na zdjęciu widoczna jest grobla, która obecnie rozdziela jeziora Ublik Wielki i Ublik Mały. W równoległym tle – jezioro Buwełno.
192. Pod groblą między jeziorami Ublik Wielki i Ublik Mały znajduje się wyłożony kamieniem przepływ.
193. Jezioro Ublik Mały od strony przepływu pod groblą kolejową.
194. Jezioro Ublik Wielki i Buwełno łączy niewielki kanał.
195. Połączenia jeziora Ublik Mały, Ublik Wielki, Buwełno i Wojnowo stanowią znakomity szlak kajakowy, zwany „Szlakiem Galindów” ze względu na liczne siedziby tego staropruskiego plemienia, znajdujące się w okolicy.
196. Na wschód od wsi Konopki Wielkie znajduje się malownicza wieś Konopki Małe, z zachowanymi reliktami dawnej architektury wiejskiej.
197. Zabudowania gospodarcze w Konopkach Małych.
198. Szosa w Konopkach Małych przekształca się we wspaniałą aleję.
199. Zimowy tunel alei w Konopkach Małych.
200. Popołudniowy krajobraz z okolic Konopek Małych.
201. Wieś Bielskie w promieniach popołudniowego słońca.
202. Malownicze Jezioro Bielskie.
203. Rodzinny kamień nagrobny na starym cmentarzu wiejskim w Bielskich.
204. Relikty kamienno-ceglanej zabudowy gospodarczej z XIX w. w Bielskich.
205. Relikty kamienno-ceglanej zabudowy gospodarczej z XIX w. w Bielskich.
206. Mansardowy budynek dawnej szkoły w Bielskich z tzw. jaskółką dachową nad centralnym ryzalitem i skupionymi narożnie oknami.
207. Krajobraz okolic Bielskich i Danowa.
208. XIX-wieczne zabudowania gospodarcze w Danowie.
209. Niektóre z zabytkowych budynków gospodarczych w Danowie stały się stylowymi domami mieszkalnymi.
210. Znajdujące się w okolicach Danowa jeziora Długie i Przykop stanowią północny kraniec tzw. Szwajcarii Orzyskiej.
211. Taaakie rydze rosną nad jeziorem Przykop koło Danowa.
212. Łęg olszowo-jesionowy nad strugą łączącą jezioro Stoczek i jezioro Ublik Mały w okolicy Danowa.
213. Leśne jezioro Stoczek opodal Danowa.
214. Łuk drogi krajowej nr 63 nad jeziorem Ublik Mały to południowe wrota gminy Miłki.
215. Jezioro Ublik Mały, zwane też Jeziorem Zielonym.
oprac. Wojciech Darski
